Ашуканае сэрца
Позняй купальскай ноччу блытаюцца дарогі, зоркі мяняюць сваё становішча, а малойцы губляюць галаву ад зазовак, што заводзяць іх у гушчар і губяць там. Некаторыя адпраўляюцца на пошукі кветкі папараці, каб выканаць свае самыя запаветныя жаданні, іншыя ж самі твораць свой лёс. Цудоўная і бясконца цёмная Купальская ноч для падарожнікаў і незнаёмцаў.
Алесь прайшоў па хаце, зачапіў галавой саламянага павука, падвешанага да столі. Абярэг трывожна захістаўся, быццам спрабаваў зазваніць у саламяныя званочкі і сагнаць саламяных птушак, якія на ім прымасціліся. Хлопец зірнуў на падкову над дзвярыма, у думках просячы аб поспеху. Вузельчык з патрэбным скарбам быў ужо складзены каля парога, і Алесь захапіў яго з сабой.
У вячэрнім паветры пахла травой, кветкамі і цяплом вогнішчаў. Алесь далучыўся да карагода, а затым да спеву традыцыйных купальскіх песень, але адчуваў, быццам бы ён тут чужы. Голас не хацеў вымаўляць знаёмыя словы.
Упушчу цябе Купаленька,
Прыйму сэрцам шчырым;
Паіць буду мёдам, півам,
Карміць буду сырам.
У галаве шумела, а вочы ніяк не маглі запрыкмеціць галоўнае. Фарбы блыталіся, змешваліся пахі, гукі зліваліся.
Ты ж Купаленька,
Ночка маленька,
– Ды дзе ж ты была?
– За гарой была.
– Што рабіла?
– Кужалі прала, ткала, бяліла.
Алесь углядаўся ў знаёмыя твары, але ніяк не мог разгледзець сваю нарачоную. Ванда не прыйшла на вогнішча, дзе сабралася ўся моладзь, каб расказаць гісторыі аб гэтай ночы.
– …А я нават касну бачыла! – загаварыла Паўлінка. – Хвост у яе, як у змяі, а крылы дакладна як у птушкі. І ўсё цягнецца, каб высмактаць кроў!
– Хлусіш ты ўсё, – хутка абарвала яе Соня. – Дзе ж ты яе бачыла?
– У лесе, калі папараць-кветку шукала! Потым каснаў разагнаў пан нейкі, ён таксама па пошукі кветкі пайшоў.
Алесь напружыўся. Ванда кожны год кідалася шукаць кветку, быццам знойдзе яе – і зменіцца нешта важнае. Гэтым разам і Алесь паабяцаў далучыцца да пошукаў, бо менавіта сёлета вырашыў, што лепшай дзяўчыны яму не адшукаць. Ніводная, акрамя яе, не ўмела так строга глядзець і гэтак заразліва гучна смяяцца. Няўжо ж Алесь не змог бы здабыць кветку, калі ёй так хочацца? Ды ён і месяц бы з неба зняў, калі б пажадала.
– А дзе Ванда? – рассеяна спытаў Алесь.
Паўлінка ўся сціснулася.
– Не ведаю. Кветку трэба адной шукаць, іначай не з’явіцца.
Алесь падхапіўся на ногі. Турбота запаўняла ўсе думкі.
– А дзе ты гэтага пана сустрэла?
Паўлінка махнула рукой і ён павольна, як зачараваны, пайшоў да паказанага месца. Ля самага берага ракі паказаўся чарнявы і каржакаваты Янка, які толькі на імгненне пакінуў у баку агульную весялосць.
– Чаго застыў, Алесь? – крануў яго за плячо Ян цёплай шырокай далонню. – Хапай вянок прыгажэйшы – і годзе.
– Ці бачыў Ванду? – разгублена азваўся Алесь. Усе думкі засяродзіліся на ёй, усе імкненні.
Ян нахмурыўся, над пераноссем утварыліся пацешныя маршчынкі, якія зрабілі яго падобным на вожыка.
– Алесь, што з табой? – ляпнуў па спіне Янка. Цені ад вогнішча так ляглі на зморшчыну паміж броваў, што Янка здаваўся злавесным і непрыемным.
Алесь бы з радасцю растлумачыў, але ў яго галаве не было аніводнага слова. У вачах пекла, быццам у іх трапіў пясок або парушынка.
– Пачуццё ў мяне нейкае брыдкае, – буркнуў сабе пад нос Алесь. І, спрабуючы выглядаць больш упэўнена, пастукаў па грудзях. – Вось тут.
Янка, на здзіўлення, не засмяяўся. Маршчынкі разгладзіліся, і ён зноў ператварыўся ў старога сябра. На яго твары застыў выраз турботы. Прыгадаў, дакладна, гісторыю, як з суседняй вёскі дзяўчына купальскай ноччу згінула. Любіць паскуддзе ноч гэтую, гаспадарыць на зямлі, як у сябе ў хаце.
– Ты ж нарачоны яе, значыць і на самай справе трэба знайсці, – сур'ёзна адгукнуўся Янка, сажмурыўшы чорныя, як бяззорная ноч, вочы. – Можа, дапамагчы табе? З табой пайсці?
Алесь матнуў галавой. Ды глупства ўсё гэта, гульня купальскага агню, што бянтэжыць і турбуе, зацягваючы ў кругаварот паданняў і легенд. Ванда, пэўна, зусім недалёка адышла, ён і адзін дасць рады.
Алесь пайшоў уздоўж берага, разганяючы туман у сваёй галаве. Ён не мог успомніць, дзе сам быў увесь гэты час, але чамусьці здавалася, што ў страчаным кавалку памяці таілася разгадка таго, дзе знаходзілася Ванда. Ён не заўважыў, як паглыбіўся ў лес. Пошукі здаваліся бясконцымі, але неспакой які распусціўся, прымушаў ісці наперад.